Avrupa’da yasakçı baş yeniden hortladı: Başörtüsüyle ilgili reaksiyon çekecek karar

Avrupa Adalet Divanının, çalışanların “dini, felsefi ve manevî simgeler” kullanmasını yasaklamanın ayrımcılık olmadığı tarafındaki 14 Ekim tarihli kararı sonrası AB ülkelerinde, patronlar keyfi başörtüsü yasakları başlatabilir.

Avrupa Birliği’nin (AB) en yüksek mahkemesi olan Avrupa Adalet Divanının, 2018’de Belçika’da Müslüman bayanın açtığı davada “istihdam koşullarının patron tarafından çalışanların tamamına uygulanması halinde bu yasağın direkt ayrımcılık manasına gelmeyeceği” istikametindeki kararı AB’de yaşayan başörtülü bayanların dertlerini artırdı.

Avrupa’da din ve vicdan özgürlüğü üzerine akademik çalışmalar yapan Köln Başkonsolosluğu Eğitim Ataşesi Dr. Sayın Dilbirliği, Avrupa Adalet Divanının Belçika’da başörtülü bayanın staj için başvurduğu işyerinin, başörtüsü yasağı uygulanması sebebiyle açılan davada aldığı kararı AA muhabirine kıymetlendirdi.

Dilbirliği, AB’nin işleyişini, birliğin mevzuatlarına nazaran denetleyen kuruluş olan Avrupa Adalet Divanının insan hakları mahkemesi olmadığının altını çizerek, şunları belirtti:

“Son örnekte başörtülü bir bayan işyerinde staj yapmak istiyor. Yapılan görüşmede staj müracaatı reddediliyor. Münasebet olarak bayanın başörtüsünü staj sırasında açmayacağını beyan etmesi gösteriliyor. Bunun üzerine bu kişi Belçika ayrımcılık yasasının ihlali sebebiyle olayı mahkemeye taşıyor ve husus Adalet Divanına kadar gidiyor. Mahkeme kararını verirken, 2017’de verilen iki karara atıfta bulunuyor ve patronun getirmiş olduğu ‘işyerinde başı açık çalışma zorunluluğu’ kuralı sebebiyle başörtüsü yasağının uygulanabileceğine ve bunun direkt ayrımcılık oluşturmayacağına karar veriyor. Adalet Divanı, insan haklarına ait ihtisas mahkemesi değil. Bu türlü özelliği olmayan mahkemeden farklı karar beklemek biraz sıkıntı olur. Nihayetinde Avrupa Adalet Divanı, misal bahislerde daha evvel verdiği kararlarda, dolaylı ayrımcılığın tespitinde karar alma yerine, bu tespitlerin yapılmasını ve takdir hakkının kullanılmasını mahallî mahkemelere bırakıyor.”

AB ülkelerinde patronlar başörtüsünü yasaklayabilir

Dilbirliği, davalardan birinci olarak Fransa’da bir müşterinin başörtülü birinden hizmet almak istememesi üzerine çalışanın iş akdinin feshedilmesiyle, oburunun ise Belçika’da bir güvenlik firması çalışanının doğum sonrası işe başörtüsüyle gitmesi üzerine başladığını belirterek, mahallî mahkemelerin bu davaları AB Ayrımcılıkla Gayret Direktifi çerçevesinde iş yerindeki ayrımcılığın önlenmesi kapsamında Adalet Divanına taşıdığını anlattı.

Karar öncesi, sorunlar yalnızca üye devletlerin iç hukuk problemi iken, başörtüsüyle ilgili davaların Avrupa Adalet Divanının önüne gelmesiyle alınan kararların tüm AB hukukunu etkilediğine dikkati çeken Dilbirliği, “2017’de verilen kararlar, içtihat olması ve bağlayıcı olması özelliğiyle bütün AB üyesi ülkelerde başörtüsü yasağı için uygulanabilir kapı açtı.” dedi.

Dilbirliği, 2017’de karara bağlanan iki olayda, Adalet Divanının Fransa’dan açılan davada çalışanın lehine, Belçika’dan açılan davada ise patron lehine karar verdiğine dikkati çekerek, şöyle devam etti:

“Belçika’daki güvenlik şirketinin iş mukavelesinde personelin nasıl bir kıyafet giyeceği belirtildiği için mahkemeye nazaran emekçi bu talimatın dışına çıkamıyor. Fransa’daki iş yerinde ise bu türlü bir talimat olmadığı için başörtülü emekçinin işe iadesine karar veriliyor. Yani özet olarak mahkeme vermiş olduğu kararda yasağın keyfi olamayacağını kesinlikle bilhassa işçi-işveren ortasındaki kontrat kapsamında yazılı evraka dayanması gerektiğini söz ediyor ve Belçika’daki örnekte bu biçimde karar veriyor.”

İşçi ile patronun kontrat tarafları olarak sıkıntıyı kendi ortalarında çözmeleri için açık kapı bırakıldığını kaydeden Dilbirliği şu sözleri kullandı:

Adalet Divanı Savcılığının başörtüsü davalarındaki mütalaaları siyasi

Dilbirliği, başörtüsü konusunda Adalet Divanı Savcılığının evvelki kararlarında mahkemeye sunduğu mütalaasında siyasi saiklerle hareket ettiğini vurgulayarak, “Adalet Divanı Başsavcılığının mütalaasında, başörtüsünü dini ve siyasi sembol olarak görmesi, hatta 2017’deki davalara ait mütalaasında başörtüsünü göçmen meselesine bağlaması, savcının yapısal ırkçı yaklaşım ile sıkıntıyı ele aldığı sonucuna götürüyor.” dedi.

Avrupa Adalet Divanının, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi üzere insan hakları mahkemesi olmadığına vurgu yapan Dilbirliği, “Adalet Divanı, AB mevzuatına nazaran kurulmuş ve AB’nin işleyişini bu mevzuatlara nazaran denetleyen bir kuruluş. Temelinde insan haklarına ait ihtisaslaşma olmayan bir mahkemeden farklı karar beklemek biraz güç olur.” değerlendirmesinde bulundu.

Dilbirliği, Avrupa Adalet Divanının başörtüsüyle ilgili kararlarının sayısının arttığını, mahkemenin artık yerleşik içtihat oluşturduğunu, söz ederek, gelecekte AB üyesi ülkelerde iş hayatında çalışanlara başörtüsü yasaklarının son verilen kararla keyfi boyuta evirileceği kaygısını taşıdığını söz etti.

AB Adalet Divanı patronların “dini simgeleri” yasaklayabileceğine hükmetmişti

Avrupa Adalet Divanı’nın kelam konusu kararı Belçika’da 2018’de Müslüman bir bayanın açtığı davaya dayanıyordu.

Dava, staj için yaptığı müracaatta şirketin “istihdam koşulları gereği tarafsızlık politikasına” uyması istenen Müslüman bir bayanın, çalışırken iş yerinde başörtüsünü çıkarmayacağını belirtmesinin akabinde Brüksel İş Mahkemesinde açılmıştı.

Yıllar süren yasal süreçlerin akabinde davayı pahalandıran Avrupa Adalet Divanı, bu cins bir istihdam kuralının din ve inanç temelinde ayrımcılığı yasaklayan eşit muamele hakkındaki AB maddelerini ihlal etmediğine hükmetmişti.

Mahkeme, “bu tıp istihdam kaidelerinin patron tarafından çalışanların tamamına uygulanması halinde direkt ayrımcılık manasına gelmeyeceğini” kararlaştırmıştı.

Mahkemenin kararında “din ve inanç”, hem dini inancı hem de felsefi ve manevî inancı kapsayan tek bir ayrımcılık temeli olarak tanımlanmıştı.

Mahkeme ayrıyeten “bu tıp bir tarafsız kararın, uygulandığında din ve inanç temelinde dolaylı ayrımcılığa da yol açabileceğini” mevzunun ferdi davalara bakan mahkemelerin yetki alanında olduğunu belirtmişti.